Het carnaval van Keulen (bijgewerkt 2024)

Het Kölner Karneval oftewel het carnaval van Keulen is het bekendste feest van de stad. Vooral de urenlange optochten trekken ieder jaar vele duizenden bezoekers, wat het zelfs tot een van de grootste carnavalsfeesten ter wereld maakt. In de avonduren zet het feest zich natuurlijk voort in de kroegen en nachtclubs. Wil je echt uitbundig carnaval vieren, dan is Keulen daarvoor de aangewezen plaats. In 2024 valt het van 11 tot en met 13 februari.

foto: optocht carnaval Keulen Rosenmontag

Je vind in dit artikel alles over de festiviteiten. Ook heb ik kaarten van de routes toegevoegd. Onderaan lees je meer over de geschiedenis van het carnaval.

Milieusticker nodig?

Met de auto naar Keulen? Denk er dan aan dat een milieusticker verplicht is. Je kunt de sticker als je deze nog niet hebt via dit bestelformulier aanvragen en toegestuurd krijgen (hier voor Belgische bezoekers).

Programma carnaval van Keulen

Meer nog dan in Nederland, is het carnaval van Keulen een groot feest dat verspreid is over meerdere dagen en locaties. Om het overzichtelijk te houden heb ik de belangrijkste data en wat er dan georganiseerd wordt op een rij gezet.

Opening van het carnavalsseizoen

De start van het carnaval vindt altijd plaats in het voorafgaande jaar op 11 november, in de volksmond ook wel de dag van de gekken en dwazen genoemd. Om 11 minuten na 11 uur ‘s ochtends wordt het carnavalsseizoen dan officieel geopend door het Kölner Dreigestirn. Dit is een gekozen driemanschap dat bestaat uit Prins Carnaval, de Boer die de sleutels van de stad overhandigd krijgt, en Jonkvrouwe Colonia die de stad beschermt tegen onheil. De festiviteiten vinden plaats op de Heumarkt en trekken doorgaans enkele tienduizenden toeschouwers.

Het is ook op 11 november dat de Raad van Elf bijeen komt om de festiviteiten en evenementen voor het komende carnaval te plannen. Prins Carnaval is het hoofd van deze Raad van Elf. In de avond zet het feest zich vanzelfsprekend voort in te cafés en bars van Keulen.

Na de afkondiging van het carnavalsseizoen volgt een rustigere periode. Er worden dan wel festiviteiten georganiseerd, maar dit is meestal op kleine schaal en met name gericht op de leden van carnavalsverenigingen zelf. Ook houdt men zich in deze periode bezig met de voorbereiding van de eigenlijke feestweek, namelijk de week voorafgaand aan Aswoensdag. Aswoensdag is binnen de katholieke kerk de eerste dag van de 40 dagen durende vastentijd tot aan Pasen.

Weiberfastnacht

Op de donderdag voor Aswoensdag barst het feest dan eindelijk echt los. Op deze dag leggen de vrouwen volgens traditie rond 10 uur het werk neer om zich naar de Alter Markt te begeven. Hier wordt om 11 minuten na 11 uur bij het Rathaus dan een toespraak gehouden door de Kölner Dreigestirn. De rest van de dag mogen de vrouwen de kroegen bezetten en bij mannen de stropdassen of schoenveters afknippen. Ook mogen ze iedereen kussen die ze willen kussen. Dit wordt in Keulen ook wel Bützchen genoemd, een kus op de wang met gesloten lippen.

foto: feest tijdens carnaval van Keulen

‘s Avonds wordt minstens zo hard gefeest, foto door Martin Terber (onder CC BY 2.0)

In de middag verplaatsten de festiviteiten zich naar de de Severinstor, een oude stadspoort uit de middeleeuwen. Hier wordt dan het stuk Jan un Griet opgevoerd, een bekende Keulse sage over de de 17e-eeuwse veldheer Jan van Werth. Daarna volgt een optocht terug naar de Alter Markt. In de namiddag en in de avond zet het feest zich tenslotte door in vrijwel iedere kroeg, café of nachtclub van Keulen. Tijd voor flink wat bier dus.

Karnevalsfreitag

Op de vrijdag na Weiberfastnacht staan de Kölner Veedelsvereine oftewel de carnavalsverenigingen van de afzonderlijke Keulse stadswijken centraal. Alle carnavalsverenigingen zullen op deze dag een bescheiden optocht organiseren in hun eigen wijk. Verwacht door de stad heen ook talloze in kostuums verklede groepen feestvierders te zien, al dan niet onder begeleiding van marsmuziek. ‘s Avonds verplaatst het feest zich uiteraard wederom naar de kroegen en cafés.

Karnevalssamstag

Op zaterdag is het echter de eer aan de Rote Funken. Dit is de oudste carnavalsvereniging van Keulen die in 1823 werd opgericht door de soldaten van de voormalige, maar onder Napoleon afgeschafte stadswacht. Hun kostuums bestaan dan ook uit soldatenkostuums van net voor de Napoleontische periode. Hun feest, de zogeheten Funkenbiwak, begint om 10:30 op de Neumarkt.

foto: verklede mensen tijdens carnaval van Keulen

Verklede carnavalsvierders in Keulen

Een ander belangrijk evenement dat op de zaterdag wordt georganiseerd is de Geisterzug. Dit is een optocht die in 1991 ontstond als protest tegen de Golfoorlog en geïnspireerd werd door soortgelijke voorlopers aan het eind van de 19e eeuw. Deelnemers zijn verkleed als spook, geest of een ander figuur uit de onderwereld. In tegenstelling tot de rest van het carnaval, heeft de Geisterzug een nadrukkelijk politiek thema. Sommige deelnemers kunnen zich helaas moeilijk beheersen. Verwacht dus ook iets meer politie.

De Geisterzug in Keulen

De Geisterzug in Keulen, foto door Jens Reinemuth (onder CC BY 2.0)

De optocht wordt ‘s avonds gehouden en begint om 19:00 uur. De route van de Geisterzug verandert helaas bijna ieder jaar en wordt soms erg kort van tevoren aangekondigd. Meestal begint de optocht in het noorden van de stad en eindigt deze in de buurt van het station. Soms wordt de optocht ook ten oosten van de Rijn gehouden. Het beste kijk je even op de website van de Geisterzug. Verder is de Geisterzug populair onder links-extremistisch tuig dat graag winkelruiten

Karnevalssonntag

Na een enerverende zaterdag is de zondag opnieuw een uitbundige feestdag. Het zijn op deze dag namelijk de Kölner Schull- un Veedelszöch die de aandacht trekken. Dit is een optocht waaraan wederom de carnavalsverenigingen van de stadswijken van Keulen deelnemen, alsook ongeveer 40 verschillende scholen. Naar verwachting komen op deze dag ongeveer 250.000 toeschouwers kijken. De optocht gaat door de binnenstad van Keulen. De route die ze volgen is dezelfde als die op Rosenmontag. De kaart hiervan zie je verderop in dit artikel.

Optocht carnaval bij de Dom

De optocht nabij de Dom van Keulen op Karnevalssonntag

Rosenmontag: de belangrijkste optocht

De belangrijkste, grootste en beroemdste optocht vindt tenslotte plaats op de laatste maandag voor Aswoensdag. Op deze dag, ook wel Rosenmontag genoemd, kun je meer dan een miljoen toeschouwers in de binnenstad van Keulen verwachten. De optocht zelf heeft meer dan 10.000 deelnemers, 100 pronkwagens, 90 snoepwagens, 440 paarden en 125 orkesten. In de allerlaatste en best versierde twee wagens worden de Boer en de Jonkvrouw en Prins Carnaval van de Kölner Dreigestirn vervoerd. De stoet begint om 10:00 en kan in totaal wel vijf uur duren. Neem er dus maar even de tijd voor!

foto: optocht carnaval van Keulen

Optocht tijdens Rosenmontag, foto door Radomir Cernoch (onder CC BY-SA 2.0)

De optocht op Rosenmontag is bekend door de enorme hoeveelheden snoepgoed die vanaf de wagens het publiek in worden gegooid. Ook hier zijn de cijfers indrukwekkend. Zo werden er in 2016 720.000 repen chocolade, 230.000 pralines en nog veel meer ander snoepgoed uitgedeeld. Kamelle! is wat wordt geroepen voordat men de zoetigheden het publiek in gooit.

Op de kaart hieronder kun je de route van de optocht in 2024 zien:

kaart: route carnaval van Keulen

De stoet begint aan de Severinstorburg (net buiten de kaart) en volgt daarna de Severinstraße. Bij de Löwengasse wordt een korte omweg gemaakt. De optocht gaat vervolgens verder over de Hohe Straße en via de Schildergasse naar de Neumarkt (1 op de kaart). Via een grote omweg over de Hohenzollernring keert de stoet dan terug het centrum in naar de Appelhofplatz (2). Andere belangrijke plaatsen die daarna worden aangedaan zijn de Heumarkt (3) en de Alter Markt (4) bij de Altstadt en de Dom (5). De tocht eindigt in de Mohrenstraße.

Karnevalsdienstag

Dinsdag is de laatste dag van het carnavalsfeest en op deze dag houdt men het in Keulen rustig. Het is tijd weer bij te komen. Het belangrijkste evenement is de Nubbelverbrennung, de verbranding van een stropop die plaatsvindt buiten veel cafés en bars. Met het verbranden van deze stropop worden tevens alle zonden die begaan zijn tijdens het carnaval vergeven en is men klaar om aan de vastentijd tot aan Pasen te beginnen. Het carnaval is hiermee officieel ten einde.

Geschiedenis van het carnaval van Keulen

Hoewel net zoals in andere katholieke landen het carnaval in Keulen al sinds de middeleeuwen gevierd wordt, ontstond het feest in zijn huidige vorm aan het begin van de 19e eeuw. Het was een reactie op de rumoerige periode van buitenlandse overheersers welke een einde gemaakt had aan de positie van Keulen als Vrije Rijksstad. Zo werd de stad eerst in 1794 door Frankrijk bezet en werden de inwoners enkele jaren later beschouwd als Franse staatsburgers. Na de val van Napoleon in 1815 werden de Franse soldaten vervangen door soldaten uit Pruisen, een sterke, militaire staat in het huidige Polen.

foto: Rote Funken tijdens carnaval van Keulen

Een carnavalswagen van de Rote Funken

In plaats van zich bij de Pruisische bezetting neer te leggen besloot de soldaten van de oude, afgeschafte stadswacht van Keulen volop feest te gaan vieren. Oude soldatenkostuums werden uit de kast gehaald en het carnaval werd nieuw leven ingeblazen. De in 1823 door deze soldaten opgerichte carnavalsvereniging bestaat vandaag de dag nog steeds als de Rote Funken. Ook de veelgehoorde carnavalskreet Kölle Alaaf!, voorheen gebruikt bij het proosten, werd in deze tijd ontzettend populair. Behalve erg geschikt als excuus om veel bier te drinken, benadrukt het namelijk ook de historische identiteit van de stad Keulen.

Het carnavalsmuseum van Keulen

Lukt het je niet in Keulen te zijn ten tijde van het carnaval, maar wil je toch iets van de unieke Keulse carnavalssfeer meemaken? Dan is een bezoek aan Kölner Karnevalsmuseum een aanrader. Hier kun je niet alleen alles over het carnaval van Keulen zelf te weten komen, maar ook veel leren over de geschiedenis van het carnaval in andere delen van Europa.

Tijdens het carnaval naar Keulen

Wil je ten volle genieten van het carnaval van Keulen, dan is het aan te raden in Keulen te overnachten. Wanneer je enkel op en neer rijdt om een stukje van een van de optochten te zien mis je namelijk heel wat van de unieke sfeer. Kijk daarom ook even naar mijn artikel over een hotel kiezen in Keulen. Ga je met je eigen auto, dan raad ik je aan een hotel te zoeken met eigen parkeergelegenheid. Tijdens het carnaval zijn veel van de parkeergarages van Keulen namelijk vol. Een andere aanrader is daarom de hogesnelheidstrein naar Keulen te nemen.

Met de trein naar Keulen?

De Duitse hogesnelheidstrein ICE

De hogesnelheidstrein is een comfortabele en betaalbare manier Keulen te bereiken. Prijzen beginnen al vanaf €19 via NS International, waarbij je ook nog eens op ieder station in Nederland kunt opstappen!

Publicatiedatum: 24-12-2013. Laatst bijgewerkt op: