Het Wapen van Keulen
Waar je ook gaat of staat in Keulen, de kans is groot dat je het heraldieke wapen van de stad tegenkomt. Het stadsbestuur gebruikt het op gebouwen en op officiële documenten, terwijl winkels het terug laten komen op verpakkingen en souvenirs. Ook tijdens het carnaval kun je er niet omheen. In dit artikel vertel ik je meer over het Wapen van Keulen.
Oorsprong van het Wapen van Keulen
Voor de oorsprong van het heraldieke Wapen van Keulen moeten we terug naar de middeleeuwen, naar de tijd van ridders en een in ontelbare vorstendommen versnipperd Duitsland. Toen er aan het begin van de 12e eeuw steeds zwaardere harnassen met gesloten viziers kwamen, werd het op het slagveld steeds lastiger te herkennen wie vriend en wie vijand was. Dit is waar de wapenschilden uitkomst boden. Door het schild van een ridder te beschilderen in herkenbare kleuren, wist je al snel wie je voor je had en of je nu wel of niet met je zwaard op zijn harnas moest gaan timmeren.
Milieusticker nodig?
Met de auto naar Keulen? Denk er dan aan dat een milieusticker verplicht is. Je kunt de sticker als je deze nog niet hebt via dit bestelformulier aanvragen en toegestuurd krijgen (hier voor Belgische bezoekers).
In navolging van de ridders gingen ook landsheren, bisschoppen en steden wapenschilden gebruiken. Doordat er in het Duitsland van die tijd talloze kleine vorsten bestonden, ontstond er al snel een levendige handel in wapenschilden die in prachtige kleuren en afbeeldingen beschilderd werden. De naam van de Schildergasse, tegenwoordig een van de drukste winkelstraten van Keulen, gaat ook terug naar deze tijd. Schild in de straatnaam heeft hier namelijk betrekking op een wapenschild van een ridder.
Aanvankelijk werd in Keulen het wapen van de aartsbisschop gebruikt, de keurvorst die al sinds de tijd van de Romeinen de macht in de stad in handen had. Na de Slag bij Woeringen in 1288 week de aartsbisschop echter uit naar het zuidelijker langs de Rijn gelegen Bonn en kreeg Keulen meer vrijheid. Een eigen wapenschild werd na 1288 dan ook steeds vaker door de stad gebruikt. Het kwam op vlaggen te staan, op oorkondes en ook op echte wapenschilden die opgehangen werden in en buiten de gebouwen van de stad. Nadat Keulen in 1475 de status van Vrije Rijksstad verkreeg, werd het wapen officieel in gebruik genomen.
Het wapen van Keulen nader bekeken
Het Wapen van Keulen komt in een gotische, halfronde vorm die typisch was voor het einde van de middeleeuwen. Het is verder een zogeheten doorsneden schild, waarbij de bovenste helft rood is en de onderste helft wit. Dit zijn de kleuren van de Duitse Hanze, een machtig handelsverbond van steden waar Keulen in 1282 tot was toegetreden.
Een carnavalsvierder met het wapen op zijn gezicht, foto Marco Verch (CC BY 2.0)
Op het rode gedeelte van het schild staan drie kronen die verwijzen naar de Drie Koningen uit de bijbel. Volgens de overlevering worden de stoffelijke overschotten van deze Drie Koningen in de Dom van Keulen bewaard, nadat de aartsbisschop ze meebracht van een bezoek aan Milaan in 1164. Of het echt de resten van de Drie Koningen zijn heeft wetenschappelijk onderzoek nooit kunnen uitwijzen, maar het symbool van drie kronen is sindsdien onlosmakelijk met Keulen verbonden.
Op het witte deel van het schild kun je 11 zwarte tranen zien. Deze verwijzen naar Ursula van Keulen, de beschermheilige van de stad die leefde in de 4e en 5e eeuw. Zij was de dochter van een Britse koning die samen met haar gevolg van 11 maagden op de terugreis was vanaf Rome. Eenmaal in Keulen werd ze samen met haar 11 maagden gedood door de Hunnen die het sterk verzwakte Romeinse Rijk binnengevallen waren. De 11 zwarte tranen werden overigens pas aan het begin van de 16e eeuw aan het wapen toegevoegd.
De adelaar van het Heilige Roomse Rijk
Het Wapen van Keulen wordt soms afgebeeld met een adelaar op de achtergrond. Zie hiervoor de afbeelding hieronder. Deze adelaar was het symbool van het Heilige Roomse Rijk, een samenwerkingsverband van vorstendommen en steden dat tijdens de middeleeuwen strekte van het huidige Duitsland en de Nederlanden tot het noorden van Italië. Ook Keulen viel hieronder. De kroon staat voor de verkozen keizer van dit rijk en de scepter en het zwaard voor zijn geestelijke en wereldlijke macht.
Tenslotte zal het je opvallen dat de adelaar twee koppen heeft. Dit is een verwijzing naar zowel het Heilige Roomse Rijk in het het westen van Europa als naar het het Byzantijnse Rijk in het oosten dat Constantinopel (het huidige Istanbul) als hoofdstad had. Beide werden in hun tijd erkend als opvolgers van het Romeinse Rijk.
Met de trein naar Keulen?
De hogesnelheidstrein is een comfortabele en betaalbare manier Keulen te bereiken. Prijzen beginnen al vanaf €19 via NS International, waarbij je ook nog eens op ieder station in Nederland kunt opstappen!
