De Sint-Pantaleonkerk in Keulen
Hoewel elk van de 12 romaanse kerken van Keulen de moeite van het bezoeken waard is, vind ik zelf de Sint-Pantaleonkerk misschien wel de mooiste. Het is een van de oudste kerken van de stad en de enige waarvan de kloostergangen nog altijd overeind staan. De Sint-Pantaleonkerk is gewijd aan de heilige Pantaleon die leefde in de 3e eeuw. Hij is de beschermheilige van de artsen.
De romaanse Sint-Pantaleonkerk in Keulen, foto door Elke Wetzig (onder CC BY-SA 3.0)
In dit artikel vertel ik je wat er te zien is in de Sint-Pantaleonkerk. Daarna volgt een stuk over de geschiedenis en aan het einde vind je wat praktische informatie.
Milieusticker nodig?
Met de auto naar Keulen? Denk er dan aan dat een milieusticker verplicht is. Je kunt de sticker als je deze nog niet hebt via dit bestelformulier aanvragen en toegestuurd krijgen (hier voor Belgische bezoekers).
Wat is er te doen en te zien?
De Sint-Pantaleonkerk wijkt op een aantal punten af van de overige romaanse kerken van Keulen. Zo staat de kerk niet ingeklemd tussen andere gebouwen, maar is het omgeven door een park met oude bomen. Rond het park staat een muur met sierlijke stenen poorten. Wat ook opvalt is dat de kloostergangen nog steeds overeind staan. Deze zijn in tegenstelling tot die van de andere kerken niet afgebroken, maar doen nu dienst als onderdak voor senioren.
Westelijke gevel met links de kloostergangen, foto door Allie Caulfield (onder CC BY 2.0)
De westelijke gevel van de Sint-Pantaleonkerk is zeer mooi vormgegeven. Vooral de torens, onderaan vierkant, in het midden achthoekig en bovenaan rond van vorm, zijn goede voorbeelden van de vroege romaanse bouwstijl. Achter het grote westwerk volgt een lang kerkschip, terwijl het transept en het koor juist weer wat kleiner zijn. Op de door de kloostergangen gevormde binnenplaats staat nog een kleine zijkapel.
Het doksaal, het orgel en het cassetteplafond, foto door Alexostrov (CC BY-SA 3.0)
Ook het interieur van de Sint-Pantaleonkerk is prachtig. Zo kent het kerkschip een versierd cassetteplafond dat doorloopt tot aan het koor. Dit plafond was geen onderdeel van de oorspronkelijke romaanse kerk, maar is een latere toevoeging. Dit gaat tevens op voor het doksaal in de gotische stijl dat in de 16e eeuw werd gebouwd. Het orgel bovenop het doksaal is nog nieuwer en komt uit 1963.
De marmeren sarcofaag van Theophanu, foto door Elke Wetzig (onder CC BY-SA 3.0)
Op religieus gebied is de marmeren sarcofaag van Theophanu in een kapel van het westwerk belangrijk. Zoals je in het stukje over de geschiedenis hieronder leest, was Theophanu de vrouw van de keizer van het Heilige Romaanse Rijk en werd ze hier op eigen verzoek bijgezet. In de crypte staat de sarcofaag van Bruno de Grote, een aartsbisschop van Keulen. Ook zijn overschotten werden op eigen verzoek in de Sint-Pantaleonkerk geplaatst. De sarcofagen komen uit de 10e eeuw.
Kleiner maar mooier versierd zijn de reliekschrijnen van de heilige Maurinus van Keulen en de heilige Albanus van Engeland. Deze komen elk in de vorm van een eenvoudige kerk en werden aan het eind van de 12e eeuw bijgezet.
Geschiedenis van de Sint-Pantaleonkerk
Wat het ontstaan betreft wijkt de Sint-Pantaleonkerk af van de andere romaanse kerken van Keulen. De kerk is namelijk gebouwd op in de crypte nog zichtbare restanten van een villa uit de tijd dat Keulen een Romeinse stad was. Welke functie de villa vervulde is onbekend, maar wel weten historici dat het gebouw in de 8e eeuw als kerk in gebruik werd genomen. Dit verklaart waarom de westelijke gevel niet precies naar het westen gericht is.
Verder hebben keizerin Theophanu en Bruno de Grote, wiens sarcofagen hier dus altijd nog bewaard worden, elk een belangrijke rol gespeeld in de vroege geschiedenis van de kerk. Theophanu, een nicht van de Byzantijnse keizer en vrouw van Duitse keizer Otto II, nam bijvoorbeeld in 972 relieken mee voor de verering van de heilige Pantaleon. Ook het westwerk van de kerk werd in haar opdracht gebouwd. Bruno de Grote, de aartsbisschop van Keulen die enkele jaren eerder leefde, stichtte het niet meer bestaande klooster van Sint-Pantaleon. Restanten hiervan zijn nog op de huidige binnenplaats te bekijken.
De Sint-Pantaleonkerk op een stadstekening uit het jaar 1625
In de meer dan tien eeuwen die sindsdien verstreken zijn, werd de kerk een aantal malen herbouwd en gerestaureerd. Zo kreeg het gebouw in de 17e eeuw een barok uiterlijk, maar dit werd tijdens een restauratie in de 19e eeuw weer teruggedraaid. Tijdens de bombardementen van de Tweede Wereldoorlog raakte de kerk zwaar beschadigd, maar ook deze schade is inmiddels weer hersteld.
Bereikbaarheid van de kerk
De Sint-Pantaleonkerk ligt in het zuidwesten van de binnenstad van Keulen. De kerk is eenvoudig met het openbaar vervoer te bereiken. Stations Poststraße, Barbarossaplatz en Eifelstraße van de Stadtbahn liggen op loopafstand. Let er wel op dat er een muur om het park staat. Afhankelijk vanuit welke richting je komt, zul je dus een stukje moeten omlopen. De ingang ligt aan de Am Weidenbach.
Ben je met de auto en zoek je een plek om te parkeren? Dan is dit vaak langs de weg wel mogelijk. Kun je toch geen plek vinden, kijk dan eens naar een van de parkeergarages in mijn artikel over parkeren in Keulen.
Algemene informatie
- Naam in het Duits: St. Pantaleon
- Adres: Am Pantaleonsberg 6, Keulen
- Openingstijden: dagelijks van 9:00 tot 17:00, zondag vanaf 12:00
- Toegangsprijs: de kerk is gratis toegankelijk
- Aanbevolen tijdsbestek: ongeveer een uur
- Website: sankt-pantaleon.de
Vind je kerken interessant? Raadpleeg dan mijn overzicht van alle 12 romaanse kerken in Keulen. De aan het einde van de middeleeuwen gebouwde Dom van Keulen is een andere aanrader.
Met de trein naar Keulen?
De hogesnelheidstrein is een comfortabele en betaalbare manier Keulen te bereiken. Prijzen beginnen al vanaf €19 via NS International, waarbij je ook nog eens op ieder station in Nederland kunt opstappen!
